Η ΠΟΛΙΣ ? ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
Τον 8ο αιώνα πΧ σημειώθηκε μια σημαντική εξέλιξη. Το παλιό φυλετικό κράτος διασπάστηκε και έδωσε τη θέση του στην πόλη ? κράτος. Πυρήνας αυτού του νέου θεσμού είναι ο συνοικισμός. Μετά ακολούθησε η συνένωση πολλών συνοικισμών σε μια πόλη (άστυ) γύρω από μια ισχυρή θέση, την ακρόπολη. Στην ακρόπολη χτιζόντουσαν τα δημόσια κτίρια και οι ναοί. Κάτω και γύρω από την ακρόπολη απλώνονταν οι κατοικίες και τα καταστήματα, όπου τεχνίτες καλλιτέχνες και έμποροι εργάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες. Σταδιακά χτίστηκαν γύρω από τις πόλεις και τείχη. Ένα μέρος του πληθυσμού εξακολουθούσε να ζει στην ύπαιθρο και ασχολούνταν με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία.
Ο πολίτης αισθάνεται ασφαλής και αρχίζει να νιώθει ελεύθερος. Αντιλαμβάνεται το ρόλο του ως κομμάτι της κοινότητας και συμμετέχει ενεργά στη διακυβέρνηση. Οι πολίτες στρατεύονται και συγκροτούν την οπλιτική φάλαγγα. Φορούν πανοπλία και όλοι μαζί υπερασπίζονται την πόλη τους. Στην οπλιτική φάλαγγα μπορούσε να συμμετέχει οποιοσδήποτε φτάνει να μπορούσε να προμηθευτεί την πανοπλία του. Αυτό έφερε κοινωνική εξίσωση. Δεν έλειψαν όμως και οι πολιτικοί ανταγωνισμοί.
Πολίτευμα:
Με την πόλη συνδεεται και το πολίτευμα, δηλαδή ο τρόπος διακυβέρνησης.
Όταν συγκροτήθηκε η πόλις κράτος η βασιλεία είχε ήδη αρχίσει να παρακμάζει. Τότε την εξουσία την κατέλαβαν οι ευγενείς και το πολίτευμα ονομάστηκε αριστοκρατία από τους άριστους, δηλαδή τους πλούσιους γαιοκτήμονες που παλίότερα ήταν το συμβούλιο του βασιλιά. Καθώς όμως αναπτύχθηκε το εμποριο και καθιερώθηκε και η χρήση του νομίσματος μια νέα τάξη αναδείχθηκε, η οποία με τη δύναμη του χρήματος αφαίρεσε την εξουσία από τους αριστοκράτες. Αυτοί οι λίγοι επέβαλαν τη δική τους εξουσία και πολίτευμα ήταν πλέον η ολιγαρχία. Έτσι δεν ήταν πια κριτήριο για την εξουσία η καταγωγή αλλά ο πλούτος. Η εξουσία όμως των λίγων δεν βοήθησε στις ανάγκες των πολλών, έτσι συχνά ξεσπούν ταραχές. Αυτές τις αναταραχές εκμεταλλεύτηκαν κάποια φιλόδοξα άτομα και έπεισαν την κοινή γνώμη και επέβαλαν την τυραννία. Αν και ορισμένοι από τους τυρράνους έφτιαξαν έργα για τους πολίτες (Περίανδρος στην Κόρινθο) γενικά όμως δεν κυβερνούσαν δίκαια και προάσπιζαν κυρίως το συμφέρον τους χωρίς να δίνουν λόγο σε κανένα. Έτσι δεν κέρδισαν και τη συμπάθεια του λαού. Σε πολλές περιοχές επανήλθε το ολιγαρχικό πολίτευμα αλλά η Αθήνα είχε ήδη ξεκινήσει την πορεία προς τη δημοκρατία.